Programma Voor en met Inwoners

Wat hebben we bereikt?

Ook in 2024 stonden we als gemeenten en inwoners in nauw contact, met elkaar zodat we op specifieke thema's weten wat er leeft in de samenleving. Inwoners waren bij gemeentelijk beleid en de uitvoering ervan inwoners in een zo vroeg mogelijk stadium betrokken. Dit binnen duidelijke kaders en helderheid over de ruimte waarbinnen zij konden participeren. Dit doen we in al onze reguliere communicatie-uitingen, maar ook in intensievere participatie trajecten.    

Doel is dat inwoners zich goed en tijdig geïnformeerd, betrokken en gehoord voelen. Het gevoel hebben dat zij hun mening kunnen geven en mee kunnen denken over projecten en beleid. Het doel is ook dat de gemeente door de inwoners erbij te betrekken betere plannen kan maken en besluitvorming beter kan laten verlopen.

In een krachtige participatiesamenleving delen we verantwoordelijkheid, bevorderen we burgerkracht en geven we inwoners en organisaties de ruimte om ideeën en initiatieven te realiseren.

Inwonersparticipatie vraagt om maatwerk. We hebben op tal van terreinen, thema’s, concrete projecten en voorstellen het relevante gesprek gevoerd met onze inwoners, maatschappelijke partners en ondernemers. Dat deden we op bekende manieren zoals het organiseren van inwonersavonden, het toepassen van de 'Leidraad omgevingsinitiatieven en participatie', het intensiveren van het gebruik van het online platform Houtenpraatmee.nl, het houden van werksessies of het uitvoeren van enquêtes of burgerpanels. De resultaten die we ophalen uit de trajecten, koppelen wij altijd terug naar de respondenten.

Ook hebben we nieuwe instrumenten ingezet, zoals het burgerberaad. Voor de Perspectiefnota 2026 en verder voerden we met inwoners het gesprek in het kader van de Ronde van Houten. We vroegen hen naar hun ideeën over mogelijke bezuinigingsopties, en naar wat zij aan mogelijkheden zien om zelf bij te dragen aan de bezuinigingen.

Hieronder beschrijven we enkele voorbeelden van participatietrajecten in 2024:

1. Huidige en nieuwe instrumenten voor participatie:

• Ronde van Houten:

Gemeenten verwachten – met name vanaf 2026 – een flinke daling van inkomsten. De jaarlijkse rijksbijdrage is vanaf dat jaar vermoedelijk 7,5 miljoen euro minder. Onder de noemer Ronde van Houten spraken we met inwoners, ondernemers en organisaties over de gevolgen van die daling. Belangrijke vraag was: ‘Waar mag de gemeente volgens u niet op bezuinigen?’ Maar ook: ‘Waar mag volgens u juist wél minder geld aan besteed worden en wat kunt u zelf doen om de uitgaven van de gemeente te verminderen?’

We voerden gesprekken op straat, in de bibliotheek, we gingen langs bij jongerencentrum Enter en hielden via Houtenpraatmee.nl een enquête. Met een aantal inwoners en vertegenwoordigers van organisaties – verzameld in de Kopgroep – hadden we verdiepende gesprekken. Van alle contacten met de samenleving is een participatielogboek gemaakt. De opbrengst van alle gesprekken en schriftelijke input is verwerkt in het Houtens Begrotingsadvies, dat aan college en raad is aangeboden.

Voordat het raadsvoorstel in de gemeenteraad wordt behandeld (juni '25), beëindigen we de
participatieronde door Houten met gesprekken met de Kinderraad en Jongerenadviesraad, en met een onderzoek onder het vaste Houtens burgerpanel.  

• Participatie Houten HUB:

De gemeenteraad heeft 13 juni 2024 ingestemd met het voorstel om het weiland in Houten Oost aan te wijzen voor tijdelijke huisvesting van 150 voornamelijk Houtense woningzoekenden, 175 statushouders en kansrijke asielzoekers en drie maatschappelijke organisaties.

Omwonenden, organisaties, ondernemers op de Kruisboog en andere belangstellenden konden op verschillende manieren hun wensen, zorgen en ideeën over het plan delen. Dat gebeurde via bijeenkomsten, het online participatieplatform Houtenpraatmee.nl, keukentafelgesprekken of een mail. Dit leidde tot honderden reacties en ongeveer 800 bezoekers bij de inloopavonden. De gemeenteraad heeft alle reacties meegewogen in zijn besluit.

• Participatie Bouwen voor Houten:

In elke fase van het programma Bouwen voor Houten zijn verschillende partijen op verschillende momenten betrokken om mee te denken. Online en ook fysiek. In het werkatelier kunnen inwoners bijvoorbeeld zien hoe de maquette van CMK (gebied Centrum, Molenzoom en Koppeling) meegroeit met wat is opgehaald en vertaald naar wensen en mogelijkheden. Voor Houten Oost worden inwoners, eigenaren en overige belanghebbenden regelmatig betrokken om input te geven om zo te komen tot een voorkeursvariant.

• Participatie Agenda Buitengebied:

In het buitengebied van Houten zijn er ontwikkelingen op het gebied van landbouw- en fruitteelt, duurzame energie, energietransitie, mobiliteit, erfgoed, nieuwe woningen, recreatie en natuur. Dit maakt dat we keuzes moeten maken. Daarom stelden we een agenda toekomst buitengebied op om zo iedereen in het buitengebied perspectief te bieden.

Deze agenda leverde bouwstenen op voor de Omgevingsvisie en de gebiedsagenda Utrechts Programma Landelijk Gebied. Om tot een agenda te komen die beschrijft wat gebruikers van het buitengebied belangrijk vinden, is het van belang om te weten wat er leeft in het buitengebied. Om hier achter te komen gingen we met inwoners, ondernemers en andere belanghebbenden in gesprek. Dat deden we zowel online als offline. We organiseerde twee fysieke bijeenkomsten: één voor inwoners en geïnteresseerden en één voor bedrijven en professionals.    

Daarnaast zetten we ook het platform Houtenpraatmee intensief in. Iedereen kon ideeën indienen op een kaart, ideeën aanvullen en reageren op de concept agenda. Na de vaststelling van de agenda koppelden we aan iedereen terug wat we met de ontvangen ideeën en reacties hebben gedaan: ofwel meegenomen in de agenda of niet meegenomen in de agenda en de reden daarvan. Op Houtenpraatmee ontvingen we in totaal ruim 200 ideeën en reacties.  

• Participatie Sociaal Domein: Visie op mantelzorgondersteuning

De visie op mantelzorgondersteuning is tot stand gekomen met de inbreng van mantelzorgers, onze maatschappelijke partners en de Adviesraad Sociaal Domein. Dit is gebeurd door een kwalitatief onderzoek en gesprekken met inwoners, vrijwilligersorganisaties en (zorg)professionals, zoals huisartsen, maatschappelijk werkers, thuiszorgmedewerkers en mantelzorgmakelaars.

• Participatie Duurzaamheid (Polders Aardgasvrij)

Voor het programma duurzaamheid is participatie ondersteuning in de wijk de Polders. Eind 2023 stemde de gemeenteraad in om de Polders aan te wijzen als pilotwijk op weg naar aardgasvrij. Sinds 2024 werken we samen met de wijkbewoners aan het Polderplan. Hierin staat hoe de wijk van het gas afgaat en welke duurzame warmteopties het beste passen. Iedere bewoner kan daarin zijn eigen keuze maken.

We betrekken bewoners via bewonersavonden, wijkacties (zoals een ijskar), een informatiepunt, adviesgesprekken, het wijkpanel, buurtpraatjes, themabijeenkomsten, huis-aan-huis acties, de online tool aardgasvrijhuis.nl, een nieuwsbrief, een enquête en het platform Houtenpraatmee.nl. Het participatietraject loopt door in 2025.

• Omgevingswet

Voor het eerste deelproduct van de Omgevingsvisie (het omgevingspalet) hebben we op de volgende manier participatie toegepast. Met de interne klankbordgroep hielden wij een ‘werksessie trends & omgevingsvisie in brede context’. Verder organiseerden wij een kick-off met de klankbordgroep inwoners. Tijdens de kick-off vroegen wij de klankbordgroep leden naar wat er op dit moment goed gaat in gemeente Houten en wat er in 2040 beter moet.
Op Houten Praat mee hebben we een interactieve kansenkaart gepubliceerd, waarin deelnemers konden aangeven welke kansen zij zien voor gemeente Houten in 2040.

Tot slot hielden wij twee dynamische werkateliers met stakeholders, experts, leden van de interne klankbordgroep en de klankbordgroep inwoners. Hier hebben we op een interactieve manier met elkaar nagedacht over de vraagstukken die op de gemeente Houten afkomen.

• Leidraad Omgevingsinitiatieven en participatie toegepast bij gemeentelijke initiatieven:

In november 2021 is de Leidraad Omgevingsinitiatieven en Participatie vastgesteld. De Leidraad is bij verschillende initiatieven ingezet.
In 2024 maakten wij een start met de evaluatie van de Leidraad. Hierbij onderzoeken wij:
•   De mate van tevredenheid van initiatiefnemers over het gebruik van de Leidraad.
•   De mate van tevredenheid van raad, college ambtenaren over de mate waarin zij het gevoel hebben (meer) grip te hebben op de kwaliteit van de participatieprocessen en
•   In hoeverre de uitkomsten daarvan goed konden worden meegewogen bij besluitvorming
Om tot een evaluatie te komen, hanteren wij de volgende aanpak:

• Het uitwerken van 2 casussen: interviews met initiatiefnemer en projectleider.
• Verschillende gesprekken met projectleiders over de interne processen en wat er nog meer aan opvallende zaken ter tafel kwam
• Het ophalen van de bevindingen van de raadswerkgroep communicatie en participatie
• Het ophalen van de bevindingen van projectleiders, communicatieadviseurs digitale enquête
• Het ophalen van de bevinding van wethouder programma Bouwen voor Houten wat betreft de leidraad en de interne processen.

Op basis van deze informatie schrijven wij een evaluatieverslag met daarin een beschrijving of de Leidraad inderdaad initiatiefnemers ondersteunt en of het handvatten biedt voor de beoordeling van de kwaliteit van participatieprocessen. Een en ander geeft antwoord op de vraag of de Leidraad voldoet of aanpassing behoeft en wat er verder nodig is. De evaluatie draagt vervolgens input aan voor de eventuele benodigde wijziging van de Participatieverordening.

2. Impuls aan participatieadvies

• Houtenpraatmee.nl is ingezet voor diverse initiatieven: Houten Hub, Omgevingswet, Bouwen voor Houten, Toekomst buitengebied en Ronde van Houten. In totaal bezochten ruim 21.949 unieke bezoekers Met 800 nieuw geregistreerde bezoekers zijn er eind 2024 bijna 2400 respondenten.
• Meer begeleiding en ondersteuning bij omgevingsinitiatieven en participatie-advies en initiatiefnemers ondersteund bij toepassing leidraad.
• Evaluatie leidraad gestart.

3. Stimuleren inwonersinitiatieven

• De subsidieregeling voor het Inwonersfonds loopt. Het is bedoeld voor zowel initiatieven in de openbare ruimte als  maatschappelijke initiatieven. (Zie verder onder deelprogramma Saamhorigheid).
• Het Zelfbeheer openbaar groen wordt voortgezet.
• Experimenteren met nieuwe vormen van democratie.

4. Inwoners betrekken bij eventuele bezuinigingen

• Het betrekken van inwoners bij eventuele bezuinigingen hebben we via de Ronde van Houten gedaan.

5. In de organisatie
Binnen de gemeentelijke organisatie zijn we aan de slag gegaan met het verder ontwikkelen van een participatieve gemeente. Wat hebben wij nodig om de ambities op het gebied van participatie in het collegeplan waar te maken? Het college heeft in een interactieve werksessie de fijne kneepjes van de methode ‘Het Relevante Gesprek’ de revue laten passeren. Daarnaast zijn we gestart met de voorbereidingen van een plan van aanpak voor het schrijven van een visie op participatie, het participatiever maken van de organisatie en natuurlijk het schrijven van de participatieverordering die uiterlijk 1 januari 2027 klaar moet zijn.

 Global Goal 10, 11, 16 en 17

Wat hebben we daarvoor gedaan?